M - m
ma2
1)
vw.
maar (tegenstelling).
A denki a be o wini, ma a lasi.
Zie:
Zie tabel onder:
famii.
2)
vw.
aanduiding om aan te geven dat wat volgt, nieuwe informatie is.
Baa Soli tyai en uman Sa Mali go a Ndyuka, ma Sa Mali be de anga bee.
Van: DU.
Etym.:
maar
.
maa
overg. ww.
vermalen; persen.
Zie trefwoord: mii.
maama
znw.
moeder, mama.
Zie trefwoord: mama2.
maata
znw.
mulat.
Van: IB.
Etym.:
mulato
.
magi
znw.
bouillon blokje; bouillin blokje; soep kruiden.
Zie trefwoord: magin.
magisin
znw.
pakhuis; magazijn.
A ini magisin den wenkiiman e kibii ala den sani, di den mu poti a ini wenkii seli, fosi den poti den a ini a wenkii.
Var.:
makisin.
Van: GE.
Etym.:
magazine
.
mai
znw.
schoonmoeder.
Zie trefwoord: main.
maiki
1)
overg. ww.
markeren; merken; een merk zetten.
Maiki a susu fi yu fu sama á fufuu en.
Mi maiki a paanga anga wan potilowtu, fu a paanga á koti koon.
Var.:
maliki.
2)
znw.
kenteken; stempel; bewijs.
Mi poti wan maiki na a susu fu mi, fu sama á fufuu en.
gadu maiki
moedervlek.
Te wan pikin meke, da efu a meke anga wan maiki ne en sikin, da den e kai dati “gadu maiki”.
3)
znw.
wonder; teken.
Mi si wan maiki taki, Masaa Gadu e deesi sikiman tuu.
4)
onoverg. ww.
een geweer richten; mikken.
Mi maiki anga a goni bun fosi mi sutu a bofoo.
Van: GE.
Etym.:
mark
.
main
1)
znw.
schoonmoeder.
Te wan uman libi anga a manpikin fu wan mma, da a mma na a uman main.
Te wan man libi anga a umanpikin fu wan mma, da a mma na a man main.
Male:
pai2.
Var.:
mai.
2)
znw.
schoondochter.
Te wan uman libi anga a manpikin fu wan mma, da a uman na a mma main.
Te wan uman libi anga a manpikin fu wan dda, da a uman na a dda main.
Male:
pai2.
mainsi2
znw.
aal (die electriciteit opwekt).
Mainsi na wan gaata sikin fisi, da te a naki yu, da ai gei enke na sitolomu naki yu.
Zie:
sineki.
maipa
znw.
maripa vrucht.
Maipa na wan sii di i sa nyan tu.
maka
znw.
doornen; stekels.
Awaa na a sii fu wan bon di abi maka ne en sikin.
Zie:
dyindyamaka.
awaa maka
znw.
Te i go piki awaa, i mu luku bun fu den awaa maka á sutu yu.
makandii
1)
bw.
samen.
Te wi e wooko makandii wani taki, wi ala e kon na a wan fu du wan sani.
Ala sani di mi fende fu nyan, mi e nyan makandii anga den taawan.
syn:
paa paa.
Var.:
makandaa.
anga makandii
samen; tegen elkaar.
Wi Ndyuka sama, á gwenti feti anga makandaa.
2)
bnw.
samen; zowel ....als.
Zie:
anga1.
makiliki
onoverg. ww.
het is makkelijk.
Efu wan sani makiliki fu du wani taki, yu e du en sondee moiti.
syn:
bunkopu;
ant:
muliki;
taanga.
Var.:
komakiliki.
Van: DU.
Etym.:
gemakkelijk
.
makiti
1)
bnw.
machtig.
Na Gaaman na a moo makiti sama fu Ndyuka liba, bika a sa tapu sama fu du wan sani.
Zie:
kaakiti;
taanga.
2)
overg. ww.
in staat stellen.
Weiti e makiti den taawan fu gi den di fu Leifi Lo san den fende. (Heb. 7:5b)
Van: DU.
Etym.:
macht
.
makonkon
znw.
soort sprinkhaan.
Makonkon na wan sani di meke enke tyamulooko, ma a di na a guun, da a lobi nyan sama sani ne en goon.
Van: AF.
Etym.:
konko
.
makume
onoverg. ww.
homosexueel gedrag.
Te wan manengee e makume wani taki, ai suku taa manengee enke uman.
malaliya
znw.
malaria.
Te wan sama abi malaliya, da feba e kisi en.
Zie:
makisita.
Var.:
manaliya.
Van: GE.
Etym.:
malaria
.
malengii
onoverg. ww.
Efu wan boi e fon wan gaan manengee, da a gaan manengee malengii.
syn:
masi2;
swaki;
ant:
taanga.
Var.:
malengee.
Van: EN.
Etym.:
malinger
.
maliki
overg. ww.
een teken zetten.
Zie trefwoord: maiki.
Maliya
znw.
de naam Maria.
Na a uman di tyai Masaa Jesesi a ini en bee kon a goontapu den e kai: “Maliya”.
Mama1
znw.
eerbiedige manier om Mevrouw te zeggen.
Mama Apuyenki anga Mama Wensi feti te a bigi.
Male:
Papa1.
Zie:
Zie tabel onder:
famii.
Van: AF.
Etym.:
maamá
.
Wataa Mama
znw.
meermin van de Aukaanse volksverhalen.
Den gaansama e gi toli taki: “Wataa Mama meke enke umanpikin, ma a di na a abi tee enke fisi”.
2)
znw.
vrouw.
A mma poti kandu na a kasun bon fi en fu sama á booko den.
Male:
dada.
Zie:
folow.
Van: AF.
Etym.:
maamá
.
mama bee
znw.
nageslacht van de moeder.
Zie trefwoord: bee.
2)
znw.
Zie trefwoord: foo.
man1
1)
znw.
man.
Uman anga man, na den tu sowtu libisama di goontapu abi.
syn:
manengee;
Female:
uman.
begi man
een man ten huwelijk vragen; iemand ten huwelijk vragen.
3)
znw.
-man.
Wan ontiman na wan sama di e go a busi, efu liba go suku sitimofu fu kii.
man2
onoverg. ww.
kunnen; in staat zijn tot.
Mi á man opo a doo, bika mi ná abi a sooto.
Mi e meke ala sowtu moiti fa mi man, fu sama mu kon biibi Masaa Jesesi Kelestesi.
Zie:
kan1;
poi.
mana
overg. ww.
vastpinnen; aanraken.
A wagi naki a man mana na a osu sikin.
syn:
banda.
Zie:
kwinsi.
Var.:
nama.
manali
znw.
zeef.
Den sama seke a domii a ini a manali fosi den baka en.
Van: AI.
Etym.:
manare
.
mandi
onoverg. ww.
beledigd zijn.
Zie trefwoord: mandii.
mandii
onoverg. ww.
beledigd zijn.
Efi i taigi wan sama taki a á moi, da a o mandii, bika yu á meke piisii anga en.
Zie:
ati boon.
Var.:
mandi.
kisi manengee
volwassen man worden.
Efi i kisi manengee, da i du en.
Female:
kisi uman.
Van: GE.
Etym.:
man negro
.
safu manii
vriendelijkheid.
Van: EN.
Etym.:
manners
.
mankei
1)
znw.
ongeluk; wond; letsel.
A mankei di a man kisi di a wagi naki, bigi.
syn:
ongooku.
Var.:
mankeli.
gi mankei
iemand kwetsen; verwonden.
A man sutu a fufuuman gi en mankei.
kisi mankei
een ongeluk krijgen.
Di a wagi kai, ne a man kisi mankei, bika a booko wan futu fi en.
2)
onoverg. ww.
tekort komen.
Wan ondoo kolu mankei a ini a moni di i gi mi.
Van: DU.
Etym.:
mankeren
.
2)
znw.
mannelijk.
Ibii libisama fu goontapu efu a ná umanpikin, da na manpikin.
3)
znw.
zoon.
A man abi tin manpikin anga tu umanpikin.
Female:
umanpikin.
manti
znw.
maan.
Te neti, da a manti a tapu e kiin peesi.
syn:
mun.
Zie:
sitali.
Van: DU.
Etym.:
maan
.
manungu
znw.
opgezette testikels.
Te wan sama kisi manungu wani taki, en siton taka kon bigi, da a langa.
syn:
adudu.
Zie:
siton (taka).
Van: AF.
Etym.:
ma-duungu
.
manyan
znw.
mango.
Te mi weki mamanten, da mi e go piki manyan.
Var.:
manya.
Van: IB ?
Etym.:
manga
.
mapapi
znw.
vleugel.
Ala foo fu busi abi tu mapapi fu den e fee.
Zie:
foowii.
Var.:
mapaapi.
Van: AF.
Etym.:
ma-papi
.
Masaa1
1)
znw.
Meester; Heer.
Na Gadu fu tapu na Masaa fu goontapu, bika ne en e taki san anga san e pasa.
2)
znw.
Meneer.
Na Masaa Fenesiyani na a pelesidenti fu Saanan.
Zie:
basi2.
masaa2
1)
znw.
baas.
Den masaa fu Foto lobi fufuu yu te i wooko gi den.
2)
onoverg. ww.
brutaal behandelen.
Wan pikin di lobi gi gaansama bigi taki, masaa.
syn:
gaan nengee;
saanti1.
Zie:
gawman.
masanga
znw.
hut in het veld zonder muren.
Wan masanga na wan pikin osu di den sama e meke a ini den goon fu poti sani te den go a goon.
Zie:
langa2;
osu.
Van: AF.
Etym.:
masanga
.
Maseilanti
znw.
Grensplaats tussen Suriname en Frans-Guyana bij de samneloop van de Tapanahony, Lawa en Marowijne Rivier.
Mi fende okasi a wan sama komoto a Diitabiki kon a Maseilanti.
Van: DU.
Etym.:
Stoelman's Eiland
.
masi1
1)
overg. ww.
fijnstampen; vermorzelen.
A man naki en finga anga a ambaa masi.
2)
overg. ww.
een gevoelige wond aanraken.
Baala Adan masi a soo fu Baa Dosu, ne ai lon buulu.
3)
overg. ww.
masseren.
Di mi wooko te mi sikin e ati mi, ne mi meke mi uman, masi mi sikin gi mi.
Zie:
ali sikin.
Van: EN.
Etym.:
mash
.
masini
1)
znw.
buitenboord motor.
A sigisitenti peika masini e boon oli.
syn:
muntolu.
2)
znw.
motor.
A masini fu a wagi fu mi á bun moo, a dati meke a wagi fu mi nái lei bun.
masusa
znw.
vruchtensoort dat op gember lijkt.
Masusa na wan sii di i sa masi boli mokisa alisi.
Van: AF.
Etym.:
ma-susa
.
masuwa
znw.
soort visval.
Wan masuwa na wan sani fu sete kisi fisi a ondoo wataa.
Zie:
bakisi;
nasi2;
seepi1.
Var.:
maswa.
Van: AF.
Etym.:
ma-swa
.
Mata1
znw.
Arowakken dorp.
mata2
znw.
vijzel.
Den sama e fon alisi a ini wan mata.
Zie:
mata tiki.
Van: EN.
Etym.:
mortar
.
matapi
znw.
cassave pers.
Matapi na wan sani di den sama e ali wataa puu a giin giin kasaba.
Zie:
kasaba;
manali.
Van: AI.
Etym.:
matapi
.
Matawai
znw.
de Matuariers van centraal Suriname.
Den Matawai de na a se fu Saamaka liba, ma na wan hii taa foluku enke den Saamaka.
Matawai (liba)
znw.
Na a liba pe den sama fu Gaaman Lafanti e tan wi e kai: “Matawai”.
Matawai sama
znw.
de Matuariers.
Den Matawai sama anga den Saamaka sama e wani taki gei.
Sa Mati
aanroeptitel gebruikt door een man voor zijn vrouw.
Den fositen Ndyuka man be gwenti kai den uman: “Sa Mati”.
Male:
Baa(la) Mati.
mato
znw.
volksverhaal met een moraal; fabel.
Mato na a seefi enke Anainsi toli.
Te sapaten, da wi e gi mato fosi o go didon.
syn:
Anainsi toli.
maye
znw.
Javaanse vrouw.
Wan maye na wan uman Yampaneisi.
Male:
paye.
Van: IN.
Etym.:
maé
.
mbalu
znw.
hout spaander.
Puu a gaan gobo a ini iseefi ain fosi, da i sa si kiin fu puu a pikin mbalu di de a ini i baala ain gi en! (Mt. 7:5)
mbalububa
znw.
zaagsel.
Saide meke, u e si a pikin mbalububa a ini a ain fu wan taawan, ma a gaan gobo di de a ini iseefi ain, dati i nái si? (Mt. 7:3)
mbukoko
znw.
Rode ibis, soort vogel.
Mbukoko na wan takuu tongo foo di e tan a busi.
Var.:
bukoko.
Van: AF.
Etym.:
mbulukooko
.
meke1
1)
overg. ww.
maken; bouwen.
Te i meke osu anga siton, da a nái boon makiliki.
syn:
bow.
meke modo
pronken; zich aanstellen.
Fa i si ai singi e meke modo de, na balinen ai suku.
syn:
meke sani.
meke sani
pronken; zich aanstellen.
Fa i si ai singi e meke sani de, na balinen ai suku.
syn:
meke modo.
meke sani
kieskeurig zijn; moeilijk te voldoen.
Sa Lomina meke sani, ná wan sani di Baa Kodyo bai gi en, e bun gi en.
2)
overg. ww.
nageslacht krijgen.
Sa Lomina meke, a kisi umanpikin.
Zie:
bee.
mekeman
vroedvrouw.
Te wan uman e meke, da na wan mekeman e yeepi en fu meke a pikin.
3)
onoverg. ww.
geboren zijn.
A Diitabiki ati osu mi meke.
4)
overg. ww.
uitbreken in ; voortbrengen.
A man boon te ala en sikin meke baasi.
5)
overg. ww.
repareren; herstellen.
Di a wagi booko fika na Alimina, ne den man komoto a Foto go meke en.
syn:
seeka1;
ant:
booko.
6)
overg. ww.
te keer gaan; spelen.
Saide i e meke fanya fanya so du?
Di Andilei meke taanga yesi go booko den kasun, ne a kandu kisi en.
Zie:
du.
Van: GE.
Etym.:
make
.
meke2
1)
aux. v.
hulpwerkwoord 'laten'.
Meke mi gwe komoto ya, bika yu e weli mi ede.
2)
overg. ww.
veroorzaken.
Na fu di a man siki langa, meke a dede.
dati meke
bw.
Sa Lomina e fuumolusu moni, a dati meke Kodyo nái gi en moni.
meke dagu
Zie trefwoord: dagu.
idioom.
hond die net gejongd heeft.
meke osu
znw.
periode van 3 maanden nadat kind geboren is.
Zie trefwoord: osu.
2)
Zie trefwoord: sani.
idioom.
kieskeurig zijn.
mekeman
1)
Zie trefwoord: meke1.
idioom.
vrouw die gebaard heeft.
2)
Zie trefwoord: meke1.
idioom.
vroedvrouw.
meli
overg. ww.
aanraken.
Ai daai e luku fu si a sama di meli en. (Mk. 5:32)
Zie:
lobi2;
oli1.
meliki
1)
znw.
melk.
A bun gi wan sama, efu ai diingi meliki ibii dei.
dileti meliki
znw.
Den gaansama fu fosi be lobi diingi kwakilowsu anga dileti meliki.
2)
overg. ww.
koeien melken.
Van: GE.
Etym.:
milk
.
2)
znw.
gedachten.
Te fu mi poti membee, a fiingi kaba, tyap, sutu mi a mi paata futu ogii ogii.
Van: EN.
Etym.:
remember
.
mendii
1)
overg. ww.
aanlengen; vermengen.
Na a win ya, den kandi go a ini a kan fu a atiboon fu Masaa Gadu sondee fu poti wataa a ini mendii en. (Kon A Kiin 14:10b)
2)
znw.
tekort komen.
Den di á be dyunta tyaipi moo lati á be abi mendii tu. (2 Kor. 8:15b)
Van: DU.
Etym.:
minder
.
mesaandi
overg. ww.
mishandelen.
Namo Dyusama anga den fesiman makandii anga taa foluku de fiti makandii fu mesaandi den Pawlesi naki kii anga siton. (Ap. 14:5)
Van: GE.
Etym.:
mishandle
.
mesiti
znw.
meester.
Wan mesiti na wan man sama di e leli pikin a sikoo.
Female:
yefolow.
Zie:
sikoo2.
Van: DU.
Etym.:
meester
.
meti1
1)
znw.
dier.
Bubu na a moo ogii meti fu Saanan busi.
libi enke meti
leven als dieren.
Te tu sama e libi enke meti wani taki den libi bun takuu anga denseefi.
tapu meti
dieren die in bomen wonen bv. apen.
2)
znw.
vlees; wild.
Mi go a wowoyo go bai wan pontu meti fu kon boli.
Zie:
sitimofu.
dugu dugu meti
spieren; vlees zonder botten.
Mi dugu dugu meti e ati mi, bika mi wooko taanga.
sawtu meti
znw.
zoutvlees; zouten.
Sawtu meti na kaw di den kii sawtu poti a balin.
Zie:
agu tee;
kaw meti.
Van: EN.
Etym.:
meat
.
meti2
znw.
tweede vrouw.
Sa Lokina anga Sa Nkeeke na meti, bika den libi anga awan man.
Van: EN.
Etym.:
mate
.
mi
1)
vnw.
ik, mijn, me, mij.
Mi nái du ogii anga taawan.
ant:
yu.
2)
vnw.
1st pers. bezitt, vnw. van mij.
Van: EN.
Etym.:
me
.
-mi
achterv.
achtervoegsel gebruikt bij een bepaalde groep van transitieve werkwoorden.
A mma fonmi a pikin.
Te i paamisi wan sama taki yu o gi en wan sani, ne yu á gi en mi en a sani, da i koli en.
mii
overg. ww.
malen; persen.
Mi e mii ken, fu fende a wataa fi en diingi.
Zie:
kwinsi;
masi1.
Var.:
maa.
winta mii
znw.
Wan winta mii na wan sani di e daai te winta e waai.
Van: EN.
Etym.:
mill
.
mila
znw.
mieren (Formicidea, O. Hymenoptera).
Mila e tan tyaipi a ini doti olo.
Zie:
mukukutu.
baaka mila
znw.
Baaka mila na wan sowtu mila, di baaka, da en mofu ná ati enke lebi mila.
Zie:
ayo.
boon mila
znw.
Boon mila na wan fini sowtu mila, di te a kon a yu sikin, ai boon yu.
lebi mila
znw.
Lebi mila na wan lebi sowtu mila, di te a nyan yu, en mofu ati.
Van: DU.
Etym.:
mier
.
milite
znw.
militair; soldaat.
Na den suudati den e kai milite tu.
syn:
suudati.
Zie:
sikowtu.
Van: GE.
Etym.:
military
.
miliyun
znw.
miljoen.
Ne, wan tongo taigi mi taki, na tu ondoo miliyun suudati de, di e lei a den asi tapu. (Kon A Kiin 9:16)
Zie:
Zie tabel onder:
nombuu.
Van: GE.
Etym.:
million
.
mindii
1)
znw.
midden, midden in.
Mi doo a sineki a mindii kelen a tu pisi.
2)
voorz.
temidden van; tussen.
Mi taampu a somen sama mindii e luku a feti.
3)
voorz.
(boven)op.
Diya abi tutu a den mindii ede enke kaw.
Van: GE.
Etym.:
middle
.
misi1
1)
overg. ww.
missen.
Mi sutu a bofoo, ma mi misi en, bika a gwe.
ant:
kisi1.
2)
overg. ww.
over het hoofd zien; missen.
I misi a ini a wooko di yu e du, i meke wan fowtu.
syn:
fowtu.
3)
overg. ww.
laten gaan; een kans missen.
I misi a kansi fi i libi, di yu fika a sikoo, bika i be sa toon dataa.
Van: GE.
Etym.:
miss
.
misi2
znw.
mevrouw, vooral blanke.
Wan misi na wan uman Bakaa.
sikoo misi
znw.
Wan sikoo misi na wan uman sama, di e leli sama a sikoo.
syn:
yefolow;
Male:
mesiti.
Van: EN.
Etym.:
miss
.
Misi Amoi
znw.
aanspreektitel voor Chinese winkel verkoopster.
Zie trefwoord: moin.
misi wan sama
Zie trefwoord: misi1.
idioom.
je gaat iets krijgen...; je verdiende loon.
Misidyan
znw.
één van de lo's der Aukaners.
Misidyan na a nen fu wan fu den lo fu den twalufu lo fu Ndyuka.
Zie:
Zie tabel onder:
lo1;
Gaaman.
miti1
1)
overg. ww.
overkomen; gebeuren.
Wan ogii miti a man, bika den fufuu en moni a Foto.
2)
onoverg. ww.
ontmoeten.
Te u miti, da u sa taki fesi a fesi.
syn:
tuka2;
ant:
paati2.
3)
overg. ww.
samenbiden; verbinden.
Mi miti den tu tetei fu a kon moo langa.
A sikopu fu mi booko, da mi o lasi en miti baka.
Na wan sama kini e miti en tiki futu anga en boma futu.
Zie:
lasi2;
palaki.
Van: EN.
Etym.:
meet
.
miti2
znw.
korenworm.
Efi i fika alisi langa tumisi, da a o kisi miti.
mitimiti
znw.
mot.
I dyunta tyaipi gudu goo mongo, ma na fu loto poli. Moi koosi di i abi seefi na fu mitimiti nyan poli. (Jak. 5:2)
Van: GE.
Etym.:
mite
.
mma
znw.
moeder; mama.
Zie trefwoord: mama2.
mofina
1)
onoverg. ww.
onschuldig; te beklagen; medelijden.
Da Seliga mofina, na soso kaali den e muliki en.
Baa Soli mofina, baa. Na soso kaali den uman e feti fi en ede.
syn:
pooti.
2)
bnw.
armoedig.
Te i fende bun, yu mu denki den mofina sama di ná abi.
ant:
gudu.
Zie:
pina1;
pooti.
3)
bnw.
kwetsbaar.
mofu
1)
znw.
mond.
Ibii sama e poti nyanyan ne en mofu fu nyan go ne en bee.
akisi mofu
compensatie verwachten.
Te i du wan sama bun, da yu á mu akisi a sama mofu fu a bun di i du gi en.
gaan mofu
grote mond; ruw; onbeschaamd; ruw zijn; ongepast.
Wan manengee di lobi piki sama gaan mofu, gaanengee.
Zie:
goofu;
masaa2;
saanti1.
nyan mofu
lege beloften doen.
Yu á mu teke a man de taki, na soso nyan mofu ai nyan mofu.
sibi i mofu a doti
ga je mond wassen!; de mond wassen; je had niet mogen zeggen wat je net zei.
soso mofu
alleen maar woorden.
Yu na soso mofu i abi, yu nái du san i taki.
buba mofu
znw.
lip.
Ala libisama abi tu buba mofu di e tapu den tifi.
soo mofu
znw.
mondzweer wegens gebrek aan vitamine B.
Te wan sama nái nyan bun, da soo mofu e kisi en te ala en sikin mofu weti fann.
towe wataa mofu
tuffen; spugen.
Te wan sani bita, da te i nyanmi en, da yu e towe wataa mofu.
Zie:
sipiti.
2)
znw.
bek; snuit.
Ala foo anga meti abi wan mofu tu.
3)
znw.
nieuws; boodschap; gesprek.
Den Wayana Ingii tyai a mofu kon gi u taki den sama fu u sungu a Gaan Peegudu Sula.
syn:
bosikopu.
Zie:
taki1.
fiti mofu
een afspraak maken; een overeenkomst sluiten.
Den man fiti mofu, fa den o paati a moni di den fufuu.
syn:
meke mofu;
miti mofu.
kengi mofu
een belofte breken.
Te i paamisi wan sama fu du wan sani gi en, da yu á mu kengi mofu, i mu du en.
koti sama mofu
in de rede vallen.
Te gaansama e taki, yu á mu koti en mofu.
paati mofu
boodschap mondeling doorgeven.
Den man paati mofu na a kondee taki fisi de fu bai.
Zie:
bolotyasi.
pasa wan sama mofu
ongehoorzaam zijn.
Da efu Masaa Gadu be sitaafu den sama fu fositen de, da efu sama fu a ten ya pasa en mofu du ogii, da a o sitaafu den tu.
ant:
aliki1;
yee.
poti mofu
een vrouw aan iemand beloven om mee te trouwen.
poti mofu uman
vrouw in een besproken huwelijk.
Sa Lomina na Baa Kodyo poti mofu uman, da den o libi baka tu yali.
soso mofu
gesprek zonder waarde; onzinnige conversatie.
4)
znw.
rand; uiteinde.
A man sidon na a tafaa mofu.
wataa mofu
znw.
rivieroever.
Wataa mofu na a paati fu liba anga soo.
Na pe a liba anga soo e miti wi e kai “wataa mofu”.
Wataa mofu na a paati fu liba anga soo.
syn:
mofu wataa.
Van: EN.
Etym.:
mouth
.
2)
znw.
speeksel in de mond.
Zie trefwoord: wataa.
moi
onoverg. ww.
mooi, leuk, aantrekkelijk zijn.
Zie trefwoord: moin.
moin
onoverg. ww.
mooi, leuk, fijn, elegant, aantrekkelijk zijn.
Ala den osu fu a Foto moin, fu di den felifi den nyunyun.
Te wan sama takuu, wansi san a o du, toku a ná o moi.
ant:
takuu.
Var.:
moi.
Misi Amoi
znw.
Na den uman Sineisi, di e seli a ini den wenkii, den sama e kai: “Misi Amoi”.
Male:
Omu (Sineisi).
moisi moisi
znw.
muis.
Moisi moisi na wan pikin sowtu alata.
Zie:
alata.
Van: GE.
Etym.:
mouse
.
moiti
znw.
moeite.
Mi e meke ala sowtu moiti fa mi man, fu sama mu kon biibi Masaa Jesesi Kelestesi.
Zie:
feti.
Var.:
muiti.
Van: DU.
Etym.:
moeite
.
mokisa
1)
overg. ww.
vermengen; (ver)mengen; zich aansluiten.
Den sama poli a sukuu, bika den mokisa en anga a sawtu a ini awan peesi.
Var.:
mokisi;
mokisapi.
2)
onoverg. ww.
eenworden.
U ala sabi taki, di u teke dopu, da u mokisa dede anga Kelestesi Jesesi. (Lom. 6:3a)
Van: EN.
Etym.:
mix
.
mokomoko
znw.
soort moerasplant.
Mokomoko na wan uwii di lobi goo a sikin busi.
Van: AI ?
Etym.:
mukumuku
.
molugu
tw.
morgen groet.
Ala mamanten te i si wan sama, da i mu gi en molugu.
ant:
kuneti;
naafu.
Zie:
odi.
molusu
overg. ww.
morsen, smerig, vies maken.
A pikin towe a nyanyan molusu a hii osu.
syn:
tyobo;
ant:
kiin.
Zie:
fuumolusu.
Van: DU.
Etym.:
morsen
.
mombii
overg. ww.
iemand iets onthouden; misgunnen.
Sa Malita mombii mi a bofoo di a boli, bika a á gi mi.
Zie:
giili;
takuudu.
Van: AI ?
Etym.:
amombe
.
momenti
znw.
tijd (periode).
A momenti di mi be kon a Foto, sama á be ipi so.
Zie:
ten;
yuu1.
Van: GE.
Etym.:
moment
.
monde
znw.
maandag.
Monde na a fosi dei fu a wiki di sama e go a wooko.
Zie:
Zie tabel onder:
dei;
Zie tabel onder:
wiki1.
Var.:
munde.
Van: EN.
Etym.:
Monday
.
mongii
znw.
soort aapje.
Mongii na wan tapu meti enke kwata, di e dyombo kisi udu a tapu a busi.
syn:
kesikesi.
Zie:
babun2;
kwata.
Van: EN.
Etym.:
monkey
.
Mongo1
znw.
Moego, stad in oost Suriname.
Mongo na wan peesi di beina de enke wan pikin foto, fosi i kisi Alimina.
moni
znw.
geld, betaalmiddel.
Sondee moni yu á poi bai sani.
syn:
sensi1.
Zie:
gudu.
boko moni
geld wisselen.
Te i bai sani a wan sama, da a mu gi i i boko moni.
doose kondee moni
znw.
A muliki nownow fu go a Bakaa kondee, bika i mu pai anga doose kondee moni.
kaita moni
znw.
kaartje om mee te reizen.
Van: EN.
Etym.:
money
.
moo
1)
znw.
meer.
Mi abi ipi kaba, mi á wani moo.
Mi ná abi wan enkii moni moo, ala mi moni kaba.
2)
bw.
vergelijkend gebruikt.
Mi langa moo Baa Tyontyoni.
bun moo
onoverg. ww.
beter zijn dan.
Begi bun moo fufuu.
syn:
betee.
moomoo
bw.
I á mu waka soso futu, moomoo te alen kai.
3)
overg. ww.
overkomen; de overhand hebben.
Efu wan sama diingi sopi te a moo en, da a o duungu.
Van: GE.
Etym.:
more
.
moomoo
bw.
vooral; in het bijzonder.
Zie trefwoord: moo.
mope
znw.
pruimachtige vrucht.
Mope na wan sii di e sumee switi, ma te i nyanmi en a suwa.
Van: AI.
Etym.:
mope
.
mosoo
overg. ww.
U á mu mosoo anga sama di abi motyo fasi.
Zie:
mokisa.
motyo
1)
onoverg. ww.
prostitueren; hoereren.
Wan uman di e go anga ala man a bedi e motyo.
syn:
waka waka.
Zie:
wei2.
2)
znw.
hoer; prostituee.
Wan uman di e go anga ala man a bedi na wan motyo.
syn:
waka uman.
Zie:
wei uman.
motyo uman
znw.
vrouw met vrij geslachtelijk verkeer.
Zie trefwoord: uman.
mu
aux. v.
moeten.
I mu kisi leli, efi i wani koni.
Di mi tapu a doo, ne mi opo a fensee, fu a osu á mu dunguu.
syn:
musu1.
Van: GE.
Etym.:
must
.
mukukutu
znw.
zwarte mier.
Mukukutu na wan mila di te a nyan yu, da a sa siki yu.
Zie:
mila.
Van: AF.
Etym.:
mu-kukutu
.
muliki
1)
onoverg. ww.
moeilijk (zijn), lastig, ingewikkeld.
A muliki nownow fu go a Bakaa Kondee, bika i mu pai anga doose kondee moni.
syn:
taanga;
ant:
makiliki.
Zie:
fokopu.
Var.:
muiliki;
moliki.
2)
overg. ww.
lastig vallen; boos maken.
Wan fu den fasi fu muliki sama na deleigi.
Baa Fetiboi e nyan faya, wansi tin man muliki en, ai feti anga den.
syn:
teligi.
Zie:
deleigi.
Van: DU.
Etym.:
moeilijk
.
mulu
znw.
baarmoeder; uterus.
Zie:
bee.
Van: DU.
Etym.:
moer
.
mumui
1)
overg. ww.
bemoeien; de neus steken in andermans zaken.
Baa Dosu lobi akisi Sa Lomina en sani e mumui a ini en libi.
A á bun fu bumui a ini man anga uman libi.
Var.:
bumui.
2)
onoverg. ww.
omgaan met.
Efu den á wani yee, da fika den. Da kaba mumui anga den. (Tit. 3:10b)
Van: DU.
Etym.:
bemoeien
.
mun
1)
znw.
maand.
Wan yali abi twalufu mun.
2)
znw.
maan.
Te neti, da na a mun a tapu e kiin peesi.
syn:
manti.
Zie:
sitali.
mun osu
znw.
menstruatie huis.
Zie trefwoord: osu.
munde
znw.
maandag.
Zie:
Zie tabel onder:
dei;
Zie tabel onder:
wiki1.
Zie trefwoord: monde.
muntolu
znw.
buitenboord motor.
Anga wan muntolu yu e tii boto go a Ndyuka.
syn:
masini.
Var.:
montolu.
musu1
onoverg. ww.
moeten (onder dwang).
Den saafu be musu fu wooko taanga, efuso den basi be e fon den.
musu2
znw.
stoffen muts; baret.
Wan musu na wan sani di den sama e wei a den ede.
Zie:
ati2.
musude
znw.
de tijd vlak voor zonsopgang.
Te musude fuuku, da somen sama e siibi ete.
syn:
kaka bali.
Zie:
Zie tabel onder:
ten;
mamanten.
mutete
znw.
rugzak gemaakt van geweven gras of twijgen.
Wan mutete, na wan sowtu bakisi, di den sama e tyai sani a den baka mindii.
Zie:
bakisi.
Van: AF.
Etym.:
mutete
.
mutika
znw.
soort wesp.
Mutika na wan takuu sowtu wasi wasi, di sa siki yu, efu a nyan yu.
Zie:
wasi wasi.
mutyama
znw.
regenboog.
Wan mutyama de lontu a kownu sutuu ya. (Kon A Kiin 4:3b)
muwaa
znw.
geeuwen; gapen.
meke muwaa
geeuwen.
Alaten i e meke muwaa, i mu poti i ana a yu mofu.
Van: AF.
Etym.:
mwa
.
© Copyright SIL 2003